Beyin, kafatasının içinde yer alır ve omurilik, omurlar arasındaki kemik kanalının içinde bir sıvının içinde bulunur. İşte bu sıvıya "beyin omurilik sıvısı" (BOS) denir. Bu sıvı, beyinde ventrikül adı verilen boşlukların içinde de bulunur. Omurilik içindeki bir kanaldan beyin etrafında dolaşarak beyin zarında bulunan kanallardan geri emilmektedir. Bu sıvıdan günde yaklaşık olarak yarım litre üretilir ve geri emilir.

Beyin omurilik sıvısı (BOS) testi, beyin ve omuriliğin özellikle iltihabi ve mikrobik hastalıklarının teşhisi için yapılır. Beyinde mevcut olan mikrobik enfeksiyonlar bel suyuna da geçtiğinden menenjit ve ensefalit gibi enfeksiyonların teşhisinde beyin omurilik sıvısının mikroskop altında incelenmesi hayati önem taşır. Ayrıca diğer nörolojik hastalıkların tanısında da bu sıvının analizi teşhisin kesinleşmesi veya başka benzer bir hastalığın olmadığının ortaya konması için önemlidir.

• Kafa içinde sıvı basıncının arttığı durumlar
• Normal basınçlı hidrosefali
• Psödo tümör serebri hastalığının tanısında

bu sıvının incelemesi gerekebilir. Beyin ve beyin zarı tümörlerinin sitolojik analizinde de bel sıvısı alınması tanı açısından son derece önemlidir. Ayrıca ani gelişen baş ağrısı ile ortaya çıkan beyin kanamalarında da beyin omurilik sıvısında kanın gösterilmesi, özellikle beyin bulguları normal olan hastalarda gereklidir.

Bel suyunda oligoklonal bandın pozitif olması, beyin ve omurilikte immün globülinin sentezlendiğinin bir göstergesidir. Özellikle Multiple Skleroz (MS) hastalığının teşhisi için istenen bu test, başka iltihabi ya da enfeksiyon hastalıklarında da pozitif olabilir. Pozitif çıkması MS'in kesin göstergesi olmadığı gibi, negatif çıkması da MS'in olmadığı anlamına gelmez. MS hastalarının yaklaşık %80-90'ında oligoklonal band incelemesi pozitif sonuç verir. Bu testin dünyada kabul edilen yöntemi immün fiksasyon elektroforezidir.

Bel suyu, bel kemiğinden uzun bir iğne yardımı ile alınmaktadır. İşlem sonrasında karşılaşılan en sık problem baş ağrısıdır. Bu, kafa içindeki basıncın azalmasından meydana gelmektedir. Baş ağrısı özellikle oturur pozisyonda veya ayağa kalkma sonrasında olur ve yatar pozisyonda iken ortadan kalkar. Bazen baş ağrısına bulantı ve kusma da eşlik edebilir. Kafa içi basıncın azalmasına bağlı baş ağrısı %5-10 sıklığında görülmektedir. Tedavisinde ağrı kesiciler, bol sıvı alımı ve yatak istirahati uygulanmalıdır.

• Enfeksiyon
• Sinir yaralanması
• Lokal kanama
• Beyin herniasyonu

gibi teorik riskler bulunmakla birlikte, pratikte bunlar çok nadirdir ve işlemin özellikle tecrübeli kişiler tarafından yapılması halinde oldukça nadir görülür.

Hastadan sıvı alınmadan önce bu işlemin yapılmasına engel olabilecek bir sorunun olup olmadığının araştırılması gerekir. Bunun için kafada bir tümörün, beyin ödeminin olup olmadığı ya da kanamaya yatkınlık olmadığının ortaya konması gerekir. Bel suyu alınmasına bir engel olmayan hastalara iğne ile lokal anestezik uygulandıktan sonra bir iğne yardımı ile 2-4 tüp sıvı alınır. Bazı durumlarda bu işlem esnasında kan analizi de gerekebilir. Hasta 1 saat hastanede dinlendikten sonra evine gönderilir. Bu işlem sedyede, yatakta veya acilde yapılabilir. Ameliyathaneye gerek yoktur. Hasta işlem sonrasında araç kullanamaz. 24 saatlik yatak istirahatinden ve günde 3-4 litre sıvı tüketiminden sonra hasta normal hayatına dönebilir. Baş ağrısının ortaya çıkması durumunda yatak istirahatinin ve sıvı alımının uzatılması gereklidir.